Sistem Tulisan Jawi
Sistem tulisan Jawi yang digunakan sekarang ialah berdasarkan sistem
yang terdapat dalam buku Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan
(PEJYD) yang diterbitkan secara rasmi oleh Dewan Bahasa dan Pustaka
(DBP) pada tahun 1986 (edisi kedua 1987; edisi ketiga 1993). Hal ini
dinyatakan dalam Daftar Kata Bahasa Melayu (2005) seperti berikut:
“...Sistem ini merupakan sistem ejaan Jawi yang disempurnakan
atau dimantapkan daripada Kedah Ejaan Jawi yang digunakan
sebelumnya yang berasaskan Kaedah Ejaan Jawi Za’ba (sebagaimana
yang terdapat dalam buku Daftar Ejaan Melayu Jawi-Rumi, 1949).
Pedoman Ejaan Jawi yang Disempurnakan (1986) dihasilkan
daripada rumusan Konvensyen Tulisan Jawi Peringkat Kebangsaan
yang diadakan pada tahun 1984. Hasil Konvensyen tahun 1984 itu
telah diselaraskan dan diperkemas dengan maklumat yang diperoleh
daripada Konvensyen Tulisan Jawi anjuran Pusat Islam, Jabatan
Perdana Menteri, pada tahun 1991 dan Seminar Tulisan Jawi
Peringkat Kebangsaan pada tahun 1993. Semua maklumat tersebut
disemak dan disahkan oleh Jawatankuasa Teknikal Ejaan Jawi Pusat
Islam dan Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1993-1994...”
Terdapat arahan khusus daripada Kementerian Pendidikan Malaysia
yang mengehendaki PEJYD ini digunakan di seluruh negara seperti yang
dinyatakan dalam Petikan Surat Pekeliling Ikhtisas Bil. 1/1992 di bawah:
“...Mulai dari tarikh ini (22 Jan. 1992) Pedoman Ejaan Jawi Yang
Disempurnakan oleh Dewan Bahasa dan Pustaka (PEJYD) itu
hendaklah digunakan di semua sekolah rendah, sekolah menengah,
maktab-maktab perguruan, di dalam buku teks dan peperiksaan yang
dikendalikan oleh Lembaga Peperiksaan dan Majlis Peperiksaan
Malaysia serta dalam semua sektor dan masyarakat di seluruh
negara...”
(Kementerian Pelajaran Malaysia)
Bagaimanapun PEJYD ini kemudiannya digantikan dengan
Pedoman Umum Ejaan Jawi Bahasa Melayu (PUEJBM) yang
disisipkan dalam buku Daftar Kata Bahasa Melayu (2005). Ia
merupakan maklumat terkini tentang sistem ejaan Jawi yang disusun
berdasarkan dokumen-dokumen pedoman ejaan Jawi yang telah
diterbitkan oleh DBP, dan maklumat-maklumat pedoman ejaan Jawi yang
diselaraskan selepas itu, khususnya daripada PEJYD (Edisi ketiga 1993)
dan Daftar Ejaan Rumi-Jawi (1989). Oleh sebab PUEJBM dianggap
sebagai pedoman ejaan Jawi terkini, maka kajian ini akan menjadikan
buku ini sebagai panduan asas.
Oleh sebab PUEJBM adalah lanjutan daripada sistem ejaan Jawi
Za’ba, maka prinsip ejaan Jawi Za’ba perlu diberi perhatian dalam usaha
memantapkan sistem ejaan Jawi sekarang. Pada dasarnya, sistem ejaan
Za’ba ini berasaskan kepada tiga prinsip, iaitu:
i. Ekonomi
Ejaan ini menggunakan seminimum bilangan huruf seperti perkataan
maka, pada, daripada, kepada dan sebagainya.
ii. Kepastian
Ejaan yang menimbulkan kesamaran sebutan, hendaklah diubah
suai ejaannya seperti menambah huruf saksi supaya lebih jelas
bunyinya serta dapat mengurangkan kesamarannya.
iii. Ramai Pengguna
Jika satu perkataan itu terdapat kelainan ejaan dan ramai
penggunanya serta tidak menimbulkan sebarang kesamaran, keduadua
ejaan tersebut boleh diterima pakai.
(Mohd Hussein 2002)
Dalam pendahuluan Pedoman Ejaan Jawi Bahasa Melayu
(PEJBM) iaitu penerbitan semula PUEJBM, Ismail dan Manshoor (pnys.)
(2004) menyatakan bahawa sistem ejaan Za’ba ini telah diubah suai
berdasarkan kepada sistem bunyi (fonologi) dan bentuk kata dalam bahasa
Melayu dan telah dipecahkan kepada tiga kelompok ejaan, iaitu:
i. Kata Melayu Jati
ii. Kata serapan Arab
iii. Kata serapan Inggeris dan bahasa asing yang lain
Ketiga-tiga kelompok ini mempunyai sistem ejaan yang tersendiri.
Perbezaan yang agak ketara ialah pada pengejaan kata serapan Arab
yang secara umumnya masih mengekalkan sistem ejaan daripada bahasa
sumber. Bagaimanapun permasalahan homograf yang akan dibincangkan
dalam makalah ini lebih tertumpu kepada ejaan kata Melayu jati.
Rujukan : http://www.aswara.edu.my
